حمام سلطان میراحمد

حمام سلطان میر احمد در خیابان علوی، کوچه سلطان میر احمد شهر کاشان، استان اصفهان قرار گرفته است. در راهنمای آثار تاریخی شهر کاشان، تاریخ ساخت این حمام، سال 1092 ذکر شده؛ اما اهالی محل آن را متعلق به دوره سلجوقیان می دانند. این بنا را در دوره قاجاریان مرمت و حمامی کوچک به آن افزودند.

حمام سلطان امیر احمد تا چند سال پیش دایر بود و پس از چند سال تعطیلی، اداره میراث فرهنگی کاشان آن را مورد مرمت و استفاده مجدد قرار داد. بخش اعظم این بنا را حمام بزرگ تشکیل می دهد. این حمام، مطابق معمول، شامل دو بخش سربینه و گرم خانه است. سربینه فضایی با قاعده هشت ضلعی است که هشت ستون، آن را به دو فضای متفاوت تقسیم کرده: فضای میانی؛ محل تردد و عبور است و با سقف رسمی بندی مرتفع و مزینی پوشیده است؛ فضای پیرامون، که کف آن بالاتر است، محل کندن رخت و استراحت است. فضای میانی حوضی هشت گوش در مرکز دارد و تزیینات معقلی در سقف. در میانه شمسه رسمی بندی سقف و بربالای حوض، نوگیر بزرگی قرار دارد که نقوش کاشی بر گرداگرد آن بر زیبایی اش افزوده است.

در بعضی فصول، با برداشتن گلجامهای این نورگیر، دما و رطوبت هوای سربینه را تنظیم می کرده اند. فضاهای پیرامونی سربینه سقفهایی کوتاه تر دارند. در این فضاها، غرفه هایی هست که مهم ترین آنها دو غرفه رو به روی هم، با قاعده نیم هشت، در محور سربینه است. از غرفه ها و طاقچه های متعدد فضاهای پیرامون سربینه گوشه ها و فضاهای خصوصی تر پدید آمده. سقف و دیوارهای این قسمت، آهک بری دارد. کاشی کاری گنبد میانی سربینه با ازاره کاشی این فضا تکمیل شده. درگاه ورود به سربینه و خروج از آن، به طرف گرم خانه، در مقابل یکدیگر قرار دارد و تداعی گر محوری در این فضاست. راه خروج از سربینه و ورود به گرم خانه، با دو چرخش نود درجه، از طریق میان در است. میان در به فضاهای خدماتی دیگر نیز راه دارد.

چهارستون در میانه گرم خانه آن را سه بخش کرده است: دو قسمت طرفین، که نسبتا کوچک تر است و هر یک حوضی در میانه دارد، قاعدتا به نشستن و استحمام اختصاص داشته و بخش میانی؛ راه تردد و رسیدن به خزینه بوده. درگاه خزینه حمام در میانه ضلع مقابل ورودی قرار دارد. طاقها و تویزه های گرم خانه نیز آهک بری داشته که آسیب دیده است.

دستگاه ورودی حمام سردری معظم دارد، با جلوخانی که به آن تشخص مضاعف بخشیده است. سردر پشت بغلهای کاشی کاری شده و طاق یزدی بندی و طاق نماهای مقرنس کاری دارد. گچ بریهای بالای درگاه و دیگر قسمتهای سردر بر ظرافت و زیبایی آن افزوده است. هشتی حمام در پشت این سردر واقع است و سقف رسمی بندی ساده و خوش تناسبی دارد. پس از عبور از این هشتی و گذر از دالانی با چرخشهای متوالی، می توان به سربینه حمام راه یافت.

حمام کوچک ورودی ساده ای دارد: با عبور از دالان، می توان وارد سربینه شد. سربینه فضایی با قاعده هشت و نیم هشت است که سکوهایی در پیرامون آن قرار دارد و طاقی رسمی بندی آن را می پوشاند. تزیینات سقف و ازاره این سربینه به تزیینات حمام بزرگ شباهت کامل دارد. گرم خانه و دیگر قسمتهای این حمام احتمالا در دوره اخیر تغییراتی یافته و صورت اصلی خود را از دست داده است.